Günümüzde çok ateistlerin bolca sözlerini patlaştığı Ömer Hayyam Fars edebiyatının en sıra dışı insanıdır. Topluma tamamen zıt görüşü, din eleştirisi ve şarap sevgisi rubailerinde dile getiren hayyam hayatı boyunca bir matematikçi olarak ünlüydü. Üçüncü dereceden 13 farklı denklem bulan Ömer Hayyam denklem çözümlerinde bilinmeyen sayılara “şey” der. Hayyam, sonraları bunun yerine bilinmeyen anlamına gelen X sembolü kullanılmasını kazandırmıştı.
Ömer Hayyam, günümüzde kullanılan miladi ve hicri takvimlerden çok daha hassas olan celali takvimini hazırladı. Ömer Hayyam’ın 21 Mart 1079 yılında tamamladığı ve “celali takvimi” olarak adlandırılan takvim için büyük çaba sarf etti.Güneş yılına göre düzenlenen bu takvim, 5000 yılda bir gün hata verirken, bugün kullandığımız gregoryen takvimi olarak da bilinen miladi takvim 3330 yılda bir gün hata verir. Hayyam, bununla birlikte Dünya’nın kendi ekseni etrafında döndüğünü düşünürdü.
Toplumda belli kesimler sahiplenmiş olsada her insanın mutlaka bir rubaisine denk gelmiştir devlet toplum eleştirileri sosyal medyada sürekli paylaşıması. Dinsiz, kadın düşkünü olarak ön yargıyla yaklaşılıyor. Yakın zamanda okuduğum Sultan Tarlacı’nın yazdığı Ömer Hayyam Kader Çarkı kitabı hayyamın yaşadığı dönemi anlatarak hayamı almamızı neler isteğine empati yapmamızı sağlıyor. Fars edebiyatına ve Ömer hayyama merak salmış kişlere tavsiye ederim.
İçin temiz olmadıktan sonra
Hacı hoca olmuşsun, kaç para!
Hırka, tesbih, post, seccade güzel:
Ama Tanrı kanar mı bunlara?
Mal mülk düşkünleri rahat yüzü görmezler,
Bin bir derde düşer, canlarından bezerler.
Öyleyken, ne tuhaftır, yine de övünür,
Onlar gibi olmayana adam demezler.
Yel eser, umutlar savrulur gider;
Sensiz, bensiz kalır bağlar bahçeler;
Altın gümüş nen varsa harcamaya bak!
Ölür gidersin, düşmanın gelir yer.
Sevgili, seninle ben pergel gibiyiz:
İki başımız var, bir tek bedenimiz.
Ne kadar dönersem döneyim çevrende:
Er geç baş başa verecek değil miyiz?
Şu dünyada üç beş günlük ömrün var,
Nedir bu dükkanlar, bu konaklar?
Ev mi dayanır, bu sel yatağına?
Bu rüzgarlı yerde mum mu yanar?
Türk sanatçılarda Hayyamın rubailerden etkenmiştir özellikle son 10 yıldır rubailerini şarkı yapmak oldukça arttı türkiyenen en ünlü sanatçılardan Manga, Dolu Kadehi Ters Tut, Cem Adrian, Fazıl Say Ömer hayyamın rubailerini seslendirdi.
Dolu kadehi Ters Tut grubunun dediği gibi ‘’.Varsa eğer ahirette olacak tek sıkıntım, Hayyam’la Eflatun’a olan bu körpe takıntım.’
