Medeni Usul Hukukunun amacı maddi hukuk kurallarından subjektif hakların ihlalinden bozulan sosyal barışın yeniden tesisini temin etmektir. Yargılama faaliyetinin sujesi olan hakimin uyuşmazlık karşısında aktif hale gelebilmek için tarafların başvurusu lazım gelir. Tarafın ya da tarafların başvurusu ile yargının temel sujesi olan hakim aktif hale gelmektedir. Söz konusu hakim, emredici hukuk kuralları olan usul hukuku kurallarına kendi görev alanı içinde icrâ etmemeye mecburdur.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleri gereğince basit ve yazılı yargılama usulü olmak üzere iki farklı yargılama usulü öngörülmüştür.
- Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde hükümlerin 118-186 arasında ‘Yazılı Yargılama Usulü’ düzenlenmiştir.
- Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 316-322 hükümleri arasında ‘Basit Yargılama Usulü’ düzenlenmiştir.
2. Uygulamadaki Yaygınlık Bakımından Fark:
- Medeni Usul Hukuku dersi kapsamında detaylıca üstünde durulan usul yazılı yargılama usulüdür. Bu kapsamda adli yargılama içinde asıl olan, yargılama türünün yazılı yargılama usulüdür.
- Asli olan Yazılı Yargılama usulü hukukunun dışında kalan hususlarda Basit Yargılama Usulü uygulama alanı bulur. Söz konusu haller, Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 316’ da düzenlenmiştir.
3. Davanın Açılma Şekli Bakımından Fark:
- Yazılı Yargılama Usulünde, dava yazılı bir şekilde açılır. Yazılı Yargılama Usulünde sözlü olarak dava açılması, kural olarak mümkün değildir.
- Basit Yargılama Usulünde dava, fiziksel ya da elektronik ortamda açılabilir. Eğer dava fiziksel ortamda açılacak ise, mesai saati içinde; elektronik ortamda ise, saat 00:00’ a kadar açılabilir.
4. Yargılama Aşamaları Bakımından Fark
- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Usul Hukuku Kanununun kanun sistemiği kapsamında Yazılı Yargılama Usulünde, yargılama aşamaları; davanın açılması, dilekçelerin teatisi, ön inceleme, tahkikat, tahkikatın sona ermesi, sözlü yargılama ve hüküm olmak üzere yedi kısma ayrılmıştır.
- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Usul Hukuku Kanununun kanun sistemiği kapsamında; basit yargılamaya ilişkin davanın açılması; dava açılması ve davaya cevap verilmesi dilekçe ile olur. Verilen karar taraflara derhâl bildirilir.
5. Davanın Açılma Anı Bakımından Fark:
- Yazılı Yargılama Usulünde dava dilekçesinin kaydedildiği tarihte dava açılmış sayılır. Elektronik ortamda UYAP (Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi) üzerinden açılan davalar, dilekçenin sisteme kaydedildiği tarihte açılmış sayılır.
- Basit Yargılama Usulünde; Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 317/1 hükmü gereğince dava dilekçesinin verildiği anda dava açılmış sayılır.
6. Dilekçeler Bakımından Fark:
- Basit yargılama usulünde; taraflar dilekçeleri ile birlikte, tüm delillerini açıkça ve hangi vakıanın delili olduğunu da belirterek bildirmek; ellerinde bulunan delillerini dilekçelerine eklemek ve başka yerlerden getirilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayan bilgilere dilekçelerinde yer vermek zorundadır.
- Yazılı Yargılama Usulünde; Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 118 hükmü gereğince dava dilekçesine davalı sayısı kadar örnek eklenir.
